Page 59 - kalkinma

ANAYASAL TEMINAT
Çalışma Hayatımda Kadınlara Yönelik Hükümler
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası belirli maddelere kadınların pozitif ayrımcılığına işaret ederek hak ve özgürlüklerini Anayasal güvence
altına almıştır. Anayasanın «Kanun önünde eşitlik» konusunu ele alan 10. Maddesi aşağıdaki şekildedir.
Kanun Önünde Eşitlik
Madde 10 — Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin
kanun önünde eskitir.
Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak
tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz...»
Çalışma hayatında ayrımcılığa gidilmemesi açısından ‹nsan Hakları Evrensel Beyannamesi (Universal Declaration of Human Rights)
dikkatle incelendiğinde; 23 ve 24.maddelere kısaca değinecek olursak; Her şahsın çalışmaya, işini serbestçe seçmeye, adil ve
elverişli çalışma şartlarına ve işsizlikten korunmaya hakkı vardır. Herkesin, hiçbir fark gözetilmeksizin, eşit çalışma karşılığında eşit
ilerde hakkı vardır. Çalışan her kimsenin kendisine ve ailesine insanlık haysiyetine uygun bir yaşam sağlayan ve gerekirse her türlü
sosyal koruma vasıtaları ile de tamamlanan adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır. Herkesin, menfaatlerinin korunması için sendikalar
kurmaya ve bunlara katılmaya hakkı vardır. Her şahsın dinlenmeye, eğlenmeye, bilhassa çalışma müddetinin makul surette tahdidine
ve muayyen devrelerde ücretli tatillere hakkı vardır.
Ayrımcılık Yasağı
Kadınların çalışma hayatında eşit tutulması, ayrımcılığa tabi tutulmaması gerekmektedir.
4857 sayılı ‹ş Kanununu «Eşit davranma ilkesi» başlıklı 5.maddesine göre; «‹ş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal
düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz. işveren, esaslı sebepler olmadıkça tanı süreli
çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.
‹şveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının
oluşturulmasında, uygulanması/Ida ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.
Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz işçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu
hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanması haklı kurnaz.»
Yer Altında ve Su Altında Çalışma Yasağı 4857 Sayılı ‹ş Kanunu›nun 72. maddesinde, maden ocakları ile kablo döşemesi,
kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde on sekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki
kadınların çalıştırılması yasaklanmıştır.
‹ş Kanunu ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Kadınlar ‹çin Gibi Hükümler Bulunmaktadır?
Hem 4857 sayılı ‹ş Kanunu hem de 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Kanunu nezdinde kadınlara tanınan
haklardan kısmen ve ayrıntıya girmeden bahsedecek olursak;
Kadınlara sağlanan doğum borçlanması, Emzirme ödeneği, Doğum ve süt izni, Memurlar için doğum yardımı ödeneğinin bulunması,
Kadın memura 24 aya varana kadar aylıksız izin Kadın çalışana doğumdan önce ve sonra Analık iş göremezlik izni, Kadınlara yönelik
yeraltında ve su altında çalışma yasağı, Kadın çalışana 6 aylık ücretsiz izin hakkı, Malıd çocuğu bulunan kadınlara yönelik fiili hizmet
süresi zammı hakkı, Yardımcı üreme yöntemi (tüp bebek)
Gebe çalışan kadın açısından fazla çalışma saatinin engellenmesi,
Gibi haklar kadınlara yönelik bazı Yasal Hükümlerin olduğunu gösterme-yecektedir. Analık Halinde Çalışma ve Süt izni 4857 sayılı
‹ş Kanunu›nun 74. Maddesi gereği; Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on
altı haftalık süre için çalıştırılmamaları eqnstm Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki
hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya
kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelerine eklenir. Kadın işçinin erken doğum
yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.
Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü halinde, doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır. Üç yaşını
doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta
analık hali izni kullandırılır. 6663 Sayılı Kanuna istinaden getirilen ekleme ile, 4857 Sayılı iş Kanunun 74.maddesinin birinci fıkrası
uyarınca kullanılan doğum sonrası analık hali izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun
hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde birinci
doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı
kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum halinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması halinde bu süre üç yüz
altmış gün olarak uygulanır. Bu fıkra hükümlerinden yararlanılan süre içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz. Yukarıda
öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan önce ve sonra gerekirse arttırılabilir. Bu süreler hekim
raporu ile belirtilir.
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın
işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
‹steği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreden sonra altı
aya kadar ücretsiz izin verilir Bu izin üç yaşını
doldurmamış çocuğu evlat edilme halinde eşlerden birine veya evlat edinene verilir. Bu süre, yıllık ücreti! izin hakkının hesabında
dikkate alınmaz. Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin
hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
Evlenen Kadına Kıdem Tazminatı
4857 Sayılı ‹ş Kanunu ile 1475 Sayılı ‹ş Kanununun Kıdem tazminatına ilişkin 14. maddesi dışındaki maddeleri yürürlükten kaldırılmıştı.
Bu nedenle, kıdem tazminatına ilişkin hükümler yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar kıdem tazminatına ilişkin uygulama aynen

48